Vlaams herstelplan voor biodiversiteit dringend nodig
In zijn Natuurrapport 2020 roept het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) op om een Vlaams herstelplan voor de biodiversiteit op te stellen, naar analogie met het Europees biodiversiteitsplan 2030. Uit het lijvige rapport blijkt nog maar eens dat planten, dieren en habitats in Vlaanderen ondermaats scoren, en in de meeste gevallen nog ver verwijderd zijn van de Europese doelen voor 2020. Soms gaan ze zelfs nog achteruit. Er zijn wel bescheiden indicaties van herstel: zo komt er beschermde natuur bij, maar vaak in de vorm van kleine, geïsoleerde en dus kwetsbare gebieden. De verbetering van de milieukwaliteit sinds de jaren 1990 lijkt de laatste jaren te stagneren. De natuur blijft zwaar onder druk staan door de klimaatverandering en de droogte die ze met zich meebrengt. Er strijken meer invasieve soorten neer. Verstedelijking, vermesting en structurele verdroging blijven onze natuur bedreigen. Onze impact op de biodiversiteit in het buitenland is nog vele malen groter.
Het herstelplan bevat onder andere volgende aanbevelingen:
- Zet Europese strategieën sneller om in een concreet sectoroverschrijdend Vlaams beleidsplan met meetbare doelstellingen.
- Creëer meer natuur, meer ecologische verbindingen en meer multifunctionele landschappen.
- Beperk de ruimte die wordt ingenomen voor wonen en werken, en stop het verdere verlies aan open ruimte.
- Ondersteun de landbouwer in een transitie naar een rol als beheerder van het landschap en de biodiversiteit, gekoppeld aan een leefbaar inkomen.
- Herstel de natuurlijke waterhuishouding om problemen zoals verdroging, overstromingen, waterzuivering en drinkwatervoorziening aan te pakken.
- Verhoog de weerbaarheid van de natuur en maak van natuur een bondgenoot in de klimaatverandering: moerassen houden het water vast en helpen droogteperiodes overbruggen, bossen hebben een verkoelend effect, duinen beschermen tegen overstromingen.
- Creëer meer bos in Vlaanderen, minstens de vooropgestelde 10.000 ha bosuitbreiding tegen 2030. Bescherm het bestaand bos beter.
- Zet in op een blijvende systeemverandering: maak van leven binnen de ecologische grenzen het nieuwe normaal. Via laagdrempelige acties kan de overheid de bevolking stimuleren en consumptie- en productiekeuzes verduurzamen.
De noodzaak voor zo’n strategie blijkt uit de grondige analyse van de toestand en trends van de natuur in Vlaanderen aan de hand van meer dan 150 indicatoren. Een derde van de onderzochte planten en dieren in Vlaanderen staat op de Rode Lijst en is dus tot op bepaalde hoogte bedreigd. Onze Europese natuur gaat er mondjesmaat op vooruit: inspanningen lonen, maar de vooruitgang loopt achter op de vooropgestelde doelen. Slechts 7% van de oppervlakte van Vlaanderen wordt natuurgericht beheerd.
Een benadering vanuit de ecosystemen bevestigt de ernst van de situatie. Vlaanderen blijft met 10% bebossing één van de bosarmste regio’s van Europa, met zeer weinig oud bos. Oude bossen herbergen soorten die nergens anders voorkomen en zijn onvervangbaar. Heide, moerassen en kustduinen vormen minder dan 2% van de oppervlakte van Vlaanderen, en hebben naast een grote recreatieve waarde ook een belangrijke rol als toevluchtsoord voor bedreigde soorten: ze herbergen één derde van onze meest bedreigde planten en dieren. Meer dan de helft van Vlaanderen is landbouwoppervlakte, maar amper 5% daarvan heeft ook een hoge natuurwaarde. Landbouw blijft een van de belangrijkste bronnen van vermesting in andere ecosystemen. Minder dan 1 procent van de waterlichamen in Vlaanderen voldoen aan de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water. De biodiversiteit in het Belgisch deel van de Noordzee staat zwaar onder druk door visserij, vermesting, de klimaatverandering, afval en uitheemse soorten.
Het Natuurrapport werd op 14 december 2020 online voorgesteld en symbolisch overhandigd aan Zuhal Demir, Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme.
“De uitdaging is groot, dat bewijst dit Natuurrapport wederom. Stap voor stap hebben we het voorbije jaar zaken in beweging gezet om de biodiversiteit te verbeteren om de tanker te keren. Denk aan ons bosuitbreidingsplan, onze Blue Deal in de strijd tegen droogte, ons investeringsplan om natuur beter te verbinden, onze soortenbeschermingsprogramma’s. Maar er zijn nog grote uitdagingen en die zullen we moeten aanpakken. Een Vlaams herstelplan voor de biodiversiteit zal inspanningen moeten vergen doorheen alle sectoren, maar we maken daar werk van. Wetenschappelijk onderbouwd en in lijn met de Europese biodiversiteitsstrategie zet ik mijn schouders hier alvast al onder”, besluit Demir.
Het rapport is uitsluitend digitaal raadpleegbaar op www.natuurrapport.be. In januari 2021 verschijnt een Engelse samenvatting.