Zoeken
Natuurindicatoren
Terug naar overzicht
Bosverbondenheid
Publicatiedatum: 31/05/2024
INBO lanceert ‘Bosverbondenheid’ als experimentele indicator. We ontvangen graag uw opmerkingen om de leesbaarheid en bruikbaarheid ervan te verbeteren. Suggesties zijn welkom op .
De bosverbondenheid in Vlaanderen scoort onder het Belgische en Europese gemiddelde, wat wijst op een hoge versnippering van het bosareaal.
Figuur 1: bosverbondenheid als percentage van de bosoppervlakte in de 27 lidstaten van de Europese Unie (gemiddelde bosverbondenheid = 79%), België (70%) en Vlaanderen (48%). De cijfers voor EU27 en België zijn gebaseerd op de indicator gerapporteerd door het Europese Milieuagentschap (EEA). Voor Vlaanderen werd deze indicator berekend met de meest recente Groenkaart van 2021.
Definitie
De bosverbondenheid of ‘Forest Area Density’ (FAD) is het aandeel bosgebied binnen een vast analysevenster rond een boscel. Deze indicator meet de ruimtelijke samenhang van bosbedekking en houdt rekening met belangrijke aspecten van fragmentatie, zoals de isolatie van kleine bosfragmenten en open plekken binnen grote, aaneengesloten bosgebieden. Deze indicator wordt door het Europese Milieuagentschap (EEA) gebruikt om de versnipperingsgraad van bos in de Europese lidstaten te onderzoeken. De indicator is vereist volgens de Natuurherstelverordening (artikel 12) en is opgenomen in het voorstel voor de Europese verordening voor de monitoring van bossen. Hoe hoger het percentage, hoe meer verbonden het bos is. Hoe lager, hoe meer versnipperd.
Bespreking
Versnippering of fragmentatie is de opdeling van leefgebieden in verschillende kleinere gebieden. Dit verhindert of beperkt de uitwisseling van soorten tussen de deelgebieden en leidt tot een grotere isolatie van populaties. Versnippering heeft een belangrijke impact op de biodiversiteit doordat ze de uitwisseling tussen populaties en de herkolonisatie van een leefgebied bemoeilijkt. Hierdoor vergroot de kans op lokaal uitsterven van soorten. Bosversnippering zorgt daarnaast ook voor een groter aandeel bosrand (habitat). Dit versterkt het effect van externe factoren zoals klimaatverandering en vermesting op boskernhabitats (zie indicator ‘Aandeel bosrand’).
De bosverbondenheid in Vlaanderen is met een gemiddelde van 48% lager dan in alle 27 lidstaten van de EU, op twee na (Ierland met 48% en Malta met 25%). Dit betekent dat er in 2018 binnen Vlaanderen gemiddeld 48% van de 10 hectare rond een bospixel van 100 m² bedekt was met bos of andere houtige elementen. De bosverbondenheid in Vlaanderen scoort eveneens beduidend lager dan voor België (70%) in zijn geheel.
Regio’s met grote oppervlaktes aaneengesloten bossen zoals bijvoorbeeld in Finland, beïnvloeden de bosverbondheid sterk, mits het hoge Europese gemiddelde. De klassen zeer hoge en hoge verbondenheid in figuur 1 geven zulke regio’s weer. De klassen lage en gemiddelde verbondenheid geven regio’s weer met kleinere en minder aaneengesloten bosgebieden waarin bosstroken een belangrijke rol bij het behouden van verbondenheid spelen.
De bosverbondenheid blijft stabiel tussen 2009 en 2021 (zie metadata). De foutenmarge op de verandering die de Groenkaarten tonen, laten niet toe om statistisch significante conclusies te formuleren over deze beperkte tijdsreeks (Quataert, De Keersmaeker, en Van Daele 2019).
De bosverbondenheid is een structurele connectiviteitsindex. Hij toont de hoeveelheid bos binnen een bepaalde regio, maar houdt geen rekening met hoe gemakkelijk verschillende soorten kunnen bewegen tussen gebieden en welke weerstand ze hierbij ondervinden in het tussenliggende landschap. Hiervoor verwijzen we naar de indicator ‘Functionele connectiviteit van beschermde gebieden’.
Referenties
Quataert, Paul, Luc De Keersmaeker, en Toon Van Daele. 2019.
‘Advies over de inzet van de Vlaamse meetnetten om
de trend van het bosareaal op te volgen. Een statistische
evaluatie. (INBO.A.3744).’ Brussel:
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Meer weten?
Metadata over bosverbondenheid
Publicatiedatum: 31/05/2024
Technische informatie
- Periodiciteit: driejaarlijks
- Volgende update: 2026
- Databereik: 2009 - 2021
Databron
- Producent: Agentschap Natuur en Bos (ANB), Agentschap Informatie Vlaanderen (AIV), Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)
- Dataset: Digitale Groenkaart Vlaanderen 2009, 2012, 2015, 2018, 2021
- Gegevensinzameling: De Groenkaart Vlaanderen is een rasterkaart (resolutie 1 m) van het groen in Vlaanderen en onderscheidt de klassen “Niet groen”, “Landbouw”, “Laag Groen” (minder dan 3 m hoog) en “Hoog Groen” (meer dan 3 m hoog). De Groenkaart is, net als de Boswijzer, een afgeleide van de Vegetatiekaart Vlaanderen (Van der Linden, Van Camp, en Van Valckenborgh 2017). De kaart is gebaseerd op een semi-automatische verwerking van zomervlucht orthofoto’s en wordt driejaarlijks opgemaakt door het Agentschap Informatie Vlaanderen in opdracht van het Agentschap Natuur en Bos.
Berekeningswijze
De bosverbondenheid of ‘Forest Area Density’ (FAD; Vogt e.a. (2019)) is het aandeel bospixels binnen een analysevenster van 10 ha rond een boscel. Als basiskaart voor de berekening van de bosverbondenheid gebruiken we de Groenkaart. De originele Groenkaart werd herschaald naar een 10 x 10 m resolutie via ‘nearest neighbour resampling’. Daarbij krijgt elke 10 x 10 m rastercel de waarde van de 1 x 1 m rasterlaag die het dichtst bij de centroide van de cel gelegen is. De bosverbondenheid wordt via een Focal Statistics-operatie in ArcGIS berekend. De bosverbondenheid is gelijk aan 1 voor een cel die volledig omgeven is door bos en 0 voor een cel zonder bos in de omgeving. Voor een gedetailleerde beschrijving van de methodologie verwijzen we naar Vogt e.a. (2019).
De verandering in bosverbondenheid (FAD) over de tijd werd op twee manieren geanalyseerd. Eerst werd een lineair regressiemodel gefit op alle datapunten met als responsvariabele de bosverbondenheid en als stuurvariabele de betreffende jaren (2009, 2012, 2015, 2018, 2021; als continue variabele). Dit model geeft een heel licht dalende trend weer (-0,15% per jaar of 1,8% tussen 2009 en 2021).
Daarnaast werd de jaarlijkse verandering berekend aan de hand van een “pixel-per-pixel” methode. Daarbij wordt voor iedere bospixel een lineair regressiemodel gefit met als responsvariabele de FAD (waarden tussen 0 en 1) en als stuurvariabele de betreffende jaren. Dit werd gedaan voor alle bospixels die continu bebost waren over de vijf jaren. De jaarlijkse verandering werd berekend als het gemiddelde van de hellingen van de regressies voor alle bospixels in Vlaanderen. De gemiddelde verandering overheen de jaren is nul met een 95% betrouwbaarheidsinterval van -0,0074 tot + 0.0075 per jaar. Dit geeft aan dat gemiddeld gezien de bosverbondenheid stabiel is gebleven, maar op sommige plaatsen (pixels) gestegen of gedaald.
Opmerkingen bij de gegevenskwaliteit en betrouwbaarheid
De foutenmarge op de veranderingscellen van de Boswijzer of Groenkaart laat niet toe om statistisch significante conclusies te formuleren over een kort tijdsinterval (Quataert, De Keersmaeker, en Van Daele 2019).
Voor de pixel-per-pixel trendanalyse werd uitgegaan van een normale verdeling van de FAD. Dit is suboptimaal gezien dit een proportie is, maar levert wel een interpreteerbare inschatting van de gemiddelde verandering per jaar op.
Voor de berekening van de bosverbondenheid (FAD) van Europa en België werden andere brondata gebruikt dan voor Vlaanderen: voor Europa en België werd de Europese bostypekaart (Agency 2020) en de kaart met kleine houtige elementen (Agency 2023) gebruikt, voor Vlaanderen de Groenkaart.
Download
Broncode indicator: bosverbondenheid.Rmd
Broncode metadata: metadata_bosverbondenheid.Rmd
| Beschrijving | Gegevens | Metadata |
|---|---|---|
| forest area density (FAD - 5 klassen) voor Vlaanderen, België en EU27 | bosverbondenheid.csv | bosverbondenheid.yml |
Referenties
Agency, European Environment. 2020. ‘Forest Type
2018 (raster 10 m), Europe, 3-yearly’. https://doi.org/doi.org/10.2909/59b0620c-7bb4-4c82-b3ce-f16715573137.
———. 2023. ‘Small Woody Features 2018
(raster 5 m), Europe, 3-yearly’. https://doi.org/doi.org/10.2909/a8e683b1-2f96-45c8-827f-580a79413018.
Quataert, Paul, Luc De Keersmaeker, en Toon Van Daele. 2019.
‘Advies over de inzet van de Vlaamse meetnetten om
de trend van het bosareaal op te volgen. Een statistische
evaluatie. (INBO.A.3744).’ Brussel:
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Van der Linden, S., N. Van Camp, en J. Van Valckenborgh. 2017.
‘Vegetatiekaart 2015. Digitale bos-, natuur- en
groenkartering voor Vlaanderen op basis van digitale
luchtopnames. Versie 1.0.’ Brussel: Informatie
Vlaanderen.
Vogt, P., K. H. Riitters, G. Caudullo, B. Eckhardt, en R. Raši. 2019.
‘An approach for pan-European monitoring of forest
fragmentation, EUR 29944 EN’.
Publications Office of the European Union. https://op.europa.eu/s/pahx.