Inhoud
klik op de titel van een presentatie om de PDF ervan te downloaden,
of ga naar het overzicht van de presentaties.
Voormiddag
Meer dan ooit staat grootschalig natuurherstel op de politieke agenda. Het moet oplossingen bieden voor de wereldwijde biodiversiteits- en klimaatcrisis. Europa en Vlaanderen staan voor grote uitdagingen. We overlopen de mogelijke bouwstenen voor een effectief natuurherstelbeleid.
De Zeeschelde herleeft?! (Erika Van den Bergh - INBO)
Het Sigmaplan beschermt ons tegen overstromingen, maar richt zich ook op de ecologische problemen van de Zeeschelde. Van de zijrivieren tot voorbij de Nederlandse grens worden ecologische herstelmaatregelen op maat uitgevoerd in vallei en waterloop. Het plangebied beslaat een groot deel van Vlaanderen en de realisatie raakt velen. Een maatschappelijk complex proces maar het loont: geleidelijk aan komt het ecosysteem weer op adem.
Een kwarteeuw natuurherstel aan de Vlaamse kust: hoe moet het verder? (Sam Provoost - INBO)
Na de goedkeuring van het ‘Duinendecreet’ in 1993 kwam aan de kust ook grootschalig natuurherstel op gang. Monitoring laat toe om de resultaten ervan te evalueren en te confronteren met de gevolgen van de autonome ecosysteemprocessen. De vochtige duinvalleien waren een succes, maar voor stuifduinen en duingraslanden ligt het moeilijker. De menselijke impact op het kustecosysteem is groot en de klimaatverandering zet extra druk op de ketel. We bekijken de mogelijke antwoorden op de belangrijkste uitdagingen.
Als natuurbeheerder ga je effectief aan de slag om natuurgebieden veerkrachtiger te maken tegen de biodiversiteits- en klimaatscrisis. Al snel valt op dat de uitdagingen groot zijn en dat er soms uitdagende keuzes moeten worden gemaakt. Zijn natuurlijke processen overal nog mogelijk en gewenst? Grijpen we in op sommige diersoorten of exoten? Hoe gaan we om met historisch landgebruik? Durven we een keuze te maken tussen bos versus open natuur? Zullen we bepaalde doelstellingen verlaten gezien de huidige klimaatsverandering? Hoe gaan we om met het stijgend aantal recreanten? Hebben we budget en personeel om te doen wat we willen doen? Met de casus Teut-Tenhaagdoorn neemt de beheerder je mee in deze boeiende zoektocht, startend van de studiefase (ia ecosysteemanalyse, natuurbeheerplan) tot uitvoeringsfase (ia blue-deal, bosomvorming, ontharding, recreatieve zonering, acties soortenbeschermingsplannen, ontsnippering).
Het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework 2030 heeft voor de eerste keer concrete indicatoren vooropgesteld voor het behoud van genetische diversiteit binnen populaties. Deze moeten ervoor zorgen dat populaties voldoende robuust zijn om inteelt tegen te gaan en voldoende evolutionair potentieel te behouden. We gaan na in welke mate we in Vlaanderen en België over voldoende gegevens beschikken om voor de 120 Vlaamse prioritaire soorten (cfr de Meetnetten) een evaluatie te doen van de situatie van de populaties van deze soorten.
We baseren ons hiervoor op beschikbare gegevens uit de meetnetten, natuurdata-portalen (waarnemingen.be), Rode Lijsten, de N2000 rapportage, gepubliceerde rapporten en wetenschappelijke papers, expert-opinies, etc.
Deze 120 soorten bestrijken een brede waaier aan levensvormen en vormen een kapstok waarmee we de efficiëntie van het bredere biodiversiteitsbeleid kunnen evalueren.
Namiddag
Als we denken aan natuurherstel, associëren we dit vaak met grootschalige inrichtingswerken.
Het grootste natuurherstelproject rond bossen dat momenteel loopt is het concrete plan om het bosareaal met 10.000 ha (netto) uit te breiden. Alleen situeert dit zich niet op één plaats, maar zo een beetje overal. We maken een bilan op van dit project: heeft het een belangrijke ommekeer veroorzaakt in de trendlijn van de bosoppervlakte ? En waar zijn die bossen gekomen ? Zijn ze ook ecologisch een grote meerwaarde en waar zouden ze, vanuit het oogpunt van natuurherstel, dan het best komen?
Geen kwantiteit zonder kwaliteit : het zijn de twee kanten van hetzelfde muntstuk. Ook wat betreft natuurkwaliteit zijn er duidelijke aanwijzingen van herstel in onze bossen . Ook hier niet door grote inrichtingswerken, maar door kleine en geleidelijke veranderingen, maar over grote arealen, waardoor de impact toch groot kan zijn. Toch blijven er nog grote uitdagingen bestaan: heel wat bossen zijn nog altijd versnipperd en bedreigd, en blootgesteld aan allerlei drukken.
Toespraak door Minister van Omgeving - Zuhal Demir
De rol van dorpen en steden in het kader van natuurherstel (Leo Van Broeck)
Centraliteiten zoals dorpen en steden kunnen een enorme bijdrage leveren aan natuurherstel. Het uitfaseren van verkavelingen door ze langzaam te vervangen door verdichting voor wonen in dorpen en steden maakt meer plaats voor natuur in het buitengebied. Tegelijk heeft ook stedelijke fauna en flora meer plaats nodig. De combinatie van beide is een oplossing om verdichting van dorpen en steden aantrekkelijk te maken en te combineren met ontharding, verkoeling, groenblauwe netwerken en stadsnatuur.
Een landbouw met toekomst dankzij natuurherstel (Myriam Dumortier - INBO)
Grote monotone akkers, grote stallen, zware tractoren, kunstmest en pesticiden kenmerken de strijd van de huidige landbouw met de natuur. Ecosysteemdiensten, zoals waterinfiltratie, waterretentie, koolstofopslag, natuurlijke plaagbeheersing en bestuiving gaan mee achteruit, met alle gevolgen voor de landbouw, de landbouwer, klimaatmitigatie en -adaptatie. Natuurherstel in het landbouwgebied gaat over het verhogen van veerkracht en robuustheid van agro-ecosystemen, zodat zij weerbaar worden tegen klimaatextremen, ziekten en plagen. Natuurherstel omvat het herstel van bodems, van landschapselementen, van kringlopen, van ruimte voor natuur. Een natuurherstelplan voor het landbouwgebied zal een gezamenlijk plan zijn van onderzoekers, landbouwers, natuurbeschermers, actoren in de voedselketen, overheden en de samenleving. Met het Meetnet Biodiversiteit Agrarisch Gebied zullen we de vinger aan de pols houden.
Bestuiving wordt uitgevoerd door diverse groepen insecten, waaronder zweefvliegen, dag- en nachtvlinders en bijen.
Hier focussen we op wilde bijen, een diverse groep met in Vlaanderen recent 314 waargenomen soorten, die net als andere insecten sterk onder druk staan. Maar hoe moet natuurherstel in functie van wilde bijen er nu uitzien? Om dit te beantwoorden presenteren we een analyse van de associatie van onze wilde bijen met specifieke leefgebieden, zowel de grotere categorieën als meer specifiek de verschillende Europese en regionaal belangrijke biotopen. Op basis hiervan en de levenswijze van wilde bijen, zowel het nesthabitat als bloembezoek, bespreken we hoe habitatherstel en -beheer in functie van wilde bijen eruit moet zien. We illustreren dit ook aan de hand van twee voorbeelden. Tenslotte zijn bijen en andere bestuivers waardevol als bestuivers van landbouwgewassen. In Vlaanderen vertegenwoordigt de ecosysteemdienst bestuiving voor de landbouw jaarlijks een waarde van zo’n 250 miljoen euro. Maar in welke omstandigheden is deze ecosysteemdienst gegarandeerd? We bekijken de diversiteit en spill-over van wilde bestuivers vanuit halfnatuurlijke landschapselementen naar bloeiende landbouwgewassen, en de complementariteit van bestuiving door wilde bijen versus honingbijen.
Strategieën en kansen voor natuurherstel in Vlaanderen (Jan Van Uytvanck - INBO)
Het sleutelwoord voor de natuur van de toekomst in Vlaanderen en Europa is ‘veerkracht’. Veerkrachtige natuur is gewapend tegen veranderingen in landgebruik en klimaat en is bestand tegen de drukken en verstoringen die eigen zijn aan onze dichtbevolkte regio. Gericht natuurherstel leert van de kennis, de referenties en de ervaringen uit het verleden maar zet de blik resoluut op de toekomst. We verkennen de belangrijkste (nieuwe) strategieën die de veerkracht van de natuur, de biodiversiteit en de hiermee verbonden ecosysteemdiensten kunnen herstellen en verhogen.