Zoeken

Hoofdstuk 12

Terug

Hoofdstuk 12

Beheren met grazers: van sterk gestuurd door mensen tot begrazing als natuurlijk proces

Jan Van Uytvanck, Eric Cosyns, Karen Helsen & Maurice Hoffmann


Referenties

  1. Adams AS, Huiskes HPJ, Sýkora KV et al., 2012. Stikstofgevoelige habitattypen. Herstelstrategie H6120: Stroomdalgraslanden, versie nov. 2012. Ministerie van Economische Zaken, Den Haag.
  2. Adriaens D, Honnay O & Hermy M, 2007. Does seed retention potential affect the distribution of plant species in highly fragmented calcareous grasslands? Ecography 30: 505-514
  3. Antrop M, 2005. Why landscapes of the past are important for the future. Landscape and Urban Planning 70: 21-34.
  4. Baerselman F & Vera FWM, 1989. Natuurontwikkeling, een verkennende studie. Ministerie van Landbouw en Visserij, Sdu Den Haag.
  5. Baeté H, De Bie M, Hermy M et al., Miradal. Erfgoed in Heverleebos en Meerdaalwoud. Davidsfonds, Leuven.
  6. Bagshaw CS, Thorrold B, Davison M et al., 2008. The influence of season and of providing a water trough on stream use by beef cattle grazing hill-country in New Zealand. Applied Animal Behaviour Science 109: 155-166.
  7. Bakker ES, Olff H, Vandenberghe C et al., 2004. Ecological anachronisms in the recruitment of temperate light-demanding tree species in wooded pastures. Journal of Applied Ecology 41: 571-582.
  8. Bakker ES, Ritchie ME, Olff Het al., 2006. Herbivore impact on grassland plant diversity depends on habitat productivity and herbivore size. Ecology Letters 9: 780-788.
  9. Bauwens M, 2009. Mixed grazing by a grazer (pony) and an intermediate feeder (goat): what is their forage strategy in a shrub dominated environment? Master Thesis. Ghent University. Terrestrial Ecology Unit, Ghent, 80 pp.
  10. Bignal EM, McCracken DI & Curtis DJE, 1994. Nature Conservation and pastoralism in Europe. Proceedings of the 3rd European forum on nature conservation and pastoralism, University of Pau, France, 21-24 July 1992, Joint Nature Conservation Committee, Peterborough.
  11. Bokdam J, 2003. Nature conservation and grazing management. Free ranging cattle as a driving force for cyclic vegetation succession. PhD thesis, Wageningen University, Wageningen, The Netherlands.
  12. Bossuyt B, De Fre B & Hoffmann M, 2005. Abundance and flowering success patterns in a short-term grazed grassland: early evidence of facilitation. Journal of Ecology 93: 1104-1114.
  13. Briske DD, 1996. Strategies of Plant Survival in Grazed Systems: A Functional Interpretation. In: J. Hodgson and AW Illius (eds), The Ecology and Management of Grazing Systems. CAB International.
  14. Bunzel-Drüke M, Drüke J & Vierhaus H, 2001. Der Einfluß von Großherbivoren auf die Naturlandschaft Mitteleuropas.
  15. Bunzel-Drüke M, Drüke J & Vierhaus H, 2002. Quaternary Park: large herbivores and the natural landscape before the last ice age. Vakblad Natuurbeheer 41 - Special issue Grazing and grazing animals: 10-12.
  16. Burrichter E, Pott R, Raus T et al., 1980. Die Hudelandschaft Borkener Paradies im Emstal bei Meppen. Abh. Landesmus. Naturk. Munster Westfalen 42((4): 3-69.
  17. Ceaușu S, Carver S, Verburg PH et al., 2015. Book chapter 2, European wilderness in a time of farmland abandonment. In: Pereira HM & Navarro LM (eds), Rewilding European Landscapes, p. 25-46, Springer Open.
  18. Cornelissen P, 2017. Large herbivores as a driving force of woodland-grassland cycles: the mutual interactions between the population dynamics of large herbivores and vegetation development in a eutrophic wetland. PhD-thesis, Wageningen University.
  19. Cornelissen P, Bokdam J, Sykora K et al., 2014. Effects of large herbivores on wood pasture dynamics in a European wetland system. Basic and Applied Ecology. 15:396-406)
  20. Cosyns E, 2004. Ungulate Seed Dispersal – Aspects of endozoochory in semi-natural landscape. PhD-thesis, Ghent University.
  21. Cosyns E, Claerbout S, Lamoot I et al., 2005. Endozoochorous seed dispersal by cattle and horse in a spatially heterogeneous landscape. Plant Ecology 178: 149-162.
  22. Cosyns E, Delporte A, Lens L et al., 2005. Germination success of temperate grassland species after passage through ungulate and rabbit guts. Journal of ecology 93: 353-361.
  23. Coulson T, Catchpole EA, Albon SD et al., 2001. Age, sex, density, winter weather, and populations crashes in Soay sheep. Science 292:1528-1531.
  24. Couvreur M & Cosyns E, 2004. Grote grazers als verbreiders van plantenzaden. In: Hermy M, De Blust G & Slootmaekers M (eds), Natuurbeheer, p. 367-369, Davidsfonds, Leuven.
  25. Couvreur M & Hermy M, 2002. Verspreiden van zaden door maai- en graasbeheer. Natuur.focus 1: 4-8.
  26. Couvreur M, Christiaen B, Verheyen K et al.,2004. Large herbivores as mobile links between isolated nature reserves through adhesive seed dispersal. Applied Veg Science 7: 229-236
  27. Cromsigt J, 2017. 10 jaar ecologische monitoring van de Kraansvlak wisentpilot. Vakblad Natuur Bos Landschap 14(138): 7-13.
  28. De Turckheim B & Bruciamacchie M, 2005. La futaie irrégulière : théorie et pratique de la sylviculture irrégulière, continue et proche de la nature. Editions Edisud, Aix-en-Provence, France
  29. Decleer K, (ed), 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee - habitattypen | dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, INBO.M.2007.1, Brussel.
  30. Demolder H, 2012. Hoofdstuk IV.4, Graslanden op matig voedselrijke bodem (6510). In: Van Uytvanck & De Blust (eds), Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel I Habitats, p. 103-118. Lannoo Campus, Leuven.
  31. Denzau G & Denzau H, 1999. Wildesel. Jan Thorbecke Verlag, Stuttgart.
  32. Diamond JM, 1975. The Island Dilemma: Lessons of Modern Biogeographic Studies for the Design of Natural Reserves. Biological Conservation 7: 129-146.
  33. Duncan P, 1983. Determinants of the use of habitat by horses in a Mediterranean wetland. Journal of Animal Ecology 52: 93-109.
  34. Ebrahimi A, Milotić T & Hoffmann M, 2010. A herbivore specific grazing capacity model accounting for spatio-temporal environmental variation: a tool for a more sustainable nature conservation and rangeland management. Ecological Modelling 221: 900-910.
  35. Emsens WJ, Bobbink R, Maas P et al., 2020. Is de floristische achteruitgang van de Zeeuwse bloemdijken nog te stoppen? De Levende Natuur 121: 201-206.
  36. Esselink P, Ens BJ, Lagendijk DDG et al., 2016. De invloed van beweiding op de biodiversiteit van kwelders. De Levende Natuur: 117(5): 196–202.
  37. Fisher SF, Poschlod P & Beinlich B, 1996. Experimental studies on the dispersal of plants and animals on sheep in calcareous grasslands. Journal for Applied Ecology 33: 1206-1222.
  38. Groot Bruinderink GWTA, van Wieren SE, Hazebroeck E et al., 1997. Hoofdstuk 2, De ecologie van hoefdieren. In: van Wieren SE, Groot Bruinderink GWTA, Jorritsma ITM & Kuiters AT (eds), Hoefdieren in het boslandschap, Backhuys Publishers, Leiden: 31-69.
  39. Hartel & Plieninger (eds), 2014. European wood-pastures in transition- A social-ecological approach. Routledge, London, New York.
  40. Hillegers HPM, 1984. Begrazing met Mergelland schapen in Zuid-Limburg. De Levende Natuur 85:178-184.
  41. Hodder KH & Bullock JM, 2009. Really wild? Naturalistic grazing in modern landscapes. British Wildlife june: 37-43.
  42. Hodder KH, Bullock JM, Buckland BC et al., 2005. Large herbivores in the wildwood and in modern naturalistic grazing systems. English Nature, Peterborough.
  43. Hoffmann M, Cosyns E & Lamoot I, 2005. Large herbivores in coastal dune management: do grazers do what they are supposed to do? In: Herrier J-L, Mees J, Salman A, Seys J, Van Nieuwenhuyse H & Dobbelaere I (eds). Proceedings ‘Dunes and Estuaries  - International Conference on Nature Restoration Practices in European Coastal Habitats, Koksijde, Belgium, 19-23 September, VLIZ Special Publication 19: 249-267.
  44. Hofmann RR, 1989. Evolutionary steps of ecophysiological adaptation and diversification of ruminants: a comparative view of their digestive system.  Oecologia 78: 443-457
  45. Howison RA, Olff H, Steever R et al., 2015. Large herbivores change the direction of interactions within plant communities along a salt marsh stress gradient. Journal of Vegetation Science 26: 1159-1170.
  46. Howison RA, Olff H, van de Koppel J et al., 2017. Biotically driven vegetation mosaics in grazing ecosystems: the battle between bioturbation and biocompaction. Ecological monographs 87: 363-378
  47. Koerner SE, Smith MD, Burkepile DE et al., 2018. Change in dominance determines herbivore effects on plant biodiversity. Nature Ecology and Evolution 2: 1925-1932.
  48. Kuiters AT & Slim PA, 2002. Regeneration of mixed deciduous forest in a Dutch forest-heathland, following a reduction of ungulate densities. Biological Conservation 105: 65-74
  49. Lammertsma DR, Kuiters AT & Faber JH, 2001. Ongewervelde fauna van uiterwaarden - een literatuurstudie naar effecten van inundatie en begrazingsbeheer. Alterra-rapport 187. Alterra, Wageningen.
  50. Lamoot I, Callebaut J, Degezelle T et al., 2004. Eliminative behaviour of free-ranging horses: do they show latrine behaviour or do they defecate where they graze? Applied Animal Behaviour Science 86: 105-121.
  51. Lindborg R, Bengtsson J, Berg A et al., 2008. A landscape perspective on conservation of semi-natural grasslands. Agricultural and Ecosystem Environment 125: 213-222.
  52. Luoto M, Pykaelae J & Kuussaari M, 2003. Decline of landscape-scale habitat and species diversity after the end of cattle grazing. Journal for Nature Conservation 11: 171-178.
  53. Maes D, 2014. Ecoprofiel 8 - Vlinders en sprinkhanen van structuurrijke heiden. In: Van Uytvanck J & Goethals V (eds). Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel II Soorten, p. 129-139. Lannoo Campus, Leuven.
  54. Maes D, 2014. Ecoprofiel 7 - Vlinders en sprinkhanen van schraal grasland. In: Van Uytvanck J & Goethals V (red.). Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel II Soorten, p. 123-128, Lannoo Campus, Leuven.
  55. Mandema FS, Tinbergen JM, Ens BJ et al., 2014. Spatial diversity in canopy height at Redshank and Oystercatcher nest sites in relation to livestock grazing. Ardea 101:105–112.
  56. Mitchell FJG, 2005. How open were European primeval forests? Hypothesis testing using palaeoecological data. Journal of Ecology 93: 168-177.
  57. Mouissie AM, 2004. Seed dispersal by large herbivores. Implications for the restoration of plant biodiversity, PhD Thesis University of Groningen.
  58. New TR, 2009. Insect species conservation. Cambridge: Cambridge University Press.
  59. Nijssen M, Wouters B, Vogels J et al., 2014. Begrazingsbeheer in relatie tot herstel van faunagemeenschappen in droge duingraslanden. Eindrapportage 2009-2013. Rapportnr. 2014/OBN190-DK. VBNE, Driebergen.
  60. Olff H, Vera FWM, Bakker ES et al., Shifting mosaics in grazed woodlands driven by the alternation of plant facilitation and competition. Plant Biology 1: 127-137.
  61. Parsons AJ & Dumont B, 2003. Spatial heterogeneity and grazing processes. Animal Research 52: 161-179.
  62. Piek H, 2005. Een beeld van de begrazing bij Natuurmonumenten. De Levende Natuur 106: 124-128.
  63. Piersma T & Olff H, 2010. De Nederlandse natuur is met verder polderen niet te herstellen. De Levende Natuur 111: 238-242.
  64. Poschlod & Bonn, 1998. Changing dispersal processes in the central European landscape since the last ice age: an explanation for the actual decrease of plant species richness in different habitats? Acta Bot. Neerl. 47: 27-44.
  65. Pott R, 1988. Entstehung von Vegetationstypen und Pflanzengesellschaften unter dem Einfluss des Menschen. Düsseldorfer Geobotanik Kolloq 5: 27-54.
  66. Pott R, 1998. Effects of human interference on the landscape with special reference to the role of grazing livestock. In: Wallis de Vries MF, Bakker & van Wieren SE (eds), Grazing and conservation management, p. 107-134, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
  67. Prévosto B, Kuiters L, Bernhardt-Römermann M et al., 2011. Impacts of Land Abandonment on Vegetation: Successional Pathways in European Habitats. Folia Geobotanica 46: 303-325.
  68. Prins HHT & Olff H, 1998. Species-richness of African grazer assemblages: towards a functional explanation. In: Newbery DM, Prins HHT, Brown N.D. (eds.), Dynamics of tropical communities, p. 449-490, British Ecological Society, London.
  69. Prins HHT, Grotenhuis JG & Dolan TT (eds), 2000. Wildlife Conservation by Sustainable Use. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands.
  70. Razenberg CH & Willems AAJ, 2014. Onderzoek naar de verschillen in invloed tussen natuurlijke jaarrond begrazing en seizoensbegrazing door boerenvee op de biodiversiteit bij het Naardermeer. HAS Hogeschool, Toegepaste Biologie, 2013-2014, ’s-Hertogenbosch.
  71. Rejmanék M & Rosén E, 1992. Influence of colonizing shrubs on species-area relationships in alvar plant-communities. Journal of Vegetation Science 3: 625-630.
  72. Rook AJ, Dumont B, Isselstein J et al., 2004. Matching type of livestock to desired biodiversity outcomes in pastures - a review. Biological Conservation 119: 137-150.
  73. Schrama M & van der Plas F, 2013. Begrazing: een vloek of een zegen voor sprinkhanen? De levende natuur 114: 2012-2019.
  74. Siebel H & Piek H, 2002. New views on grazing among site managers. Vakblad Natuurbeheer 41: 6-10.
  75. Smit C, Bakker ES, Apol MEF et al., 2010. Effects of cattle and rabbit grazing on expansion of spiny shrubs in wood-pastures. Basic & Applied Ecology 11: 685-692.
  76. Spanoghe G & Devos K, 2014. Ecoprofiel 3 - Vogels van natte graslanden. In: Van Uytvanck J & Goethals V (eds). Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel II Soorten, p. 64-76, Lannoo Campus, Leuven.
  77. Strauss SY & Agrawal AA, 1999.The ecology and evolution of plant tolerance to herbivory. TREE 14: 179-185.
  78. Svenning JC, 2002. A review of natural vegetation openness in north-western Europe. Biological Conservation 104: 133-148.
  79. Tack G, Van den Bremt P & Hermy M, 1993. Bossen van Vlaanderen: Een historische ecologie. Davidsfonds, Leuven.
  80. Tahmasebi Kohyani P, 2008. Grazer induced changes in dry, low-productive grassland plant communities. PhD thesis, Ghent University.
  81. Vaieretti MV, Lamamoto S, Pérez Harguindeguy N et al., 2018. Livestock grazing affects microclimate conditions for decomposition process through changes in vegetation structure in mountain grasslands. Acta Oecoligica 91: 101-107.
  82. van de Veen H & van Wieren SE, 1980. Van grote grazers, kieskeurige fijnproevers en opportunistische gelegenheidsvreters; over het gebruik van grote herbivoren bij de ontwikkeling en duurzame instandhouding van natuurwaarden. Instituut voor Milieuvraagstukken, Amsterdam.
  83. van der Geld J, Groen NM & van ‘t, Veer R, 2013. Weidevogels in een veranderend landschap: meer kleur in het grasland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
  84. van der Lans HE & Poortinga G, 1986. Natuurbos in Nederland - een uitdaging. Instituut voor Natuurbeschermingseducatie. Amsterdam, 1986.
  85. van der Meijden R, 2003. Stop de veeteelt in natuurgebieden. Bionieuws 21.
  86. Van Dyck H, 2012. Changing organisms in rapidly changing anthropogenic landscapes: the significance of the ‘Umwelt’-concept and functional habitat for animal conservation. Evolutionary Applications 5: 144-153. 
  87. Van Hamme V, 2010. Terrein- en habitatgebruik van runderen in relatie tot structuurkenmerken en inrichting van beheerde mozaïeklandschappen. Masterthesis Universiteit Gent.
  88. van Klink R, Schrama M, Nolte S et al., 2015. Defoliation and soil compaction jointly drive large-herbivore grazing effects on plants and soil arthropods on clay soil. Ecosystems 18: 671-685.
  89. van Klink R, van der Plas F, van Noordwijk CGF et al., 2015. Effects of large herbivores on grassland arthropod diversity. Biological Reviews 90: 347-366.
  90. Van Looy K, Kurstjens G & Peters B, 2009. Maas in Beeld. Resultaten van 15 jaar ecologisch herstel. Vlaamse Maasvallei. 150 pp.
  91. Van Tooren B & de Graeff JJ, 2013. Visie Natuurmonumenten op natuur en landschap in 2040. De Levende Natuur 114(1): 20-24.
  92. Van Uytvanck J & De Blust G (red.), 2012. Handboek voor beheerders – Europese natuurdoelstellingen op het terrein. Deel I. Habitats. Lannoo Campus Leuven. 302 pp.
  93. Van Uytvanck J & Goethals V (eds), 2014. Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel II Soorten. Lannoo Campus, Leuven, 348 pp.
  94. Van Uytvanck J & Hoffmann M, 2009. Impact of grazing management with large herbivores on forest ground flora and bramble understorey. Acta Oecologica 35: 523-532.
  95. Van Uytvanck J, 2009. The role of large herbivores in woodland regeneration patterns, mechanisms and processes. Doctoraten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2009 (INBO.T.2009.3). Instituut voor Natuur en Bosonderzoek, Brussel & Universiteit Gent.
  96. Van Uytvanck J, Audenaert T, Josten D et al., Technische aspecten van natuurbeheer. In: Van Uytvanck J, De Blust G (eds). Handboek voor beheerders - Europese natuurdoelstellingen op het terrein - Deel I Habitats, p. 28-6, Lannoo Campus, Leuven.
  97. Van Uytvanck J, Decleer K & Hoffmann M, 2008 Establishment patterns of woody species in low intensity-grazed pastures after the cessation of intensive agricultural use. Forest Ecology and Management 256: 106-113.
  98. Van Uytvanck J, Milotic T & Hoffmann M, 2010. Nitrogen depletion and redistribution by free-ranging cattle in the restoration process of mosaic landscapes: the role of foraging strategy and habitat proportion. Restoration Ecology 18: 205-216.
  99. Van Uytvanck J, Van Noyen A, Milotic T et al.,2010. Woodland regeneration on grazed, recently abandoned old fields: the unpalatable, the tolerant, the resistant or the protected? Journal for Nature Conservation 18: 206-214.
  100. van Vuure C, 2003. De Oeros - Het spoor terug. Wetenschapswinkel Wageningen UR, Wageningen.
  101. van Wieren SE, Groot Bruinderink GWTA, Jorritsma ITM et al. (eds), 1997. Hoefdieren in het boslandschap. Backhuys Publishers, Leiden.
  102. Veen P, Jefferson R, de Smidt J et al., 2009. Grasslands in Europe of High Nature Value. KNNV Publishing, Zeist, Netherlands
  103. Vera F, 1997. Metaforen voor de wildernis. Eik, hazelaar, rund, paard. MLNV, ‘s-Gravenhage. 426 pp.
  104. Vera FWM, 1986. Grote plantenetende zoogdieren. Voor natuur in Nederland nog steeds tweederangs elementen? Huid en Haar 8: 214-228.
  105. Vermeersch G, De Bruyn L, Laurijssens G et al., 2014. Effecten van begrazing op grondbroedende vogelsoorten in heidegebieden. Rapporten van het Instituut voor Natuurbehoud, INBO.R.2014.702607, Brussel.
  106. Wallis de Vries MF, 1998. Large herbivores as key factors for nature conservation. In: Wallis de Vries MF, Bakker JP & van Wieren S (eds), Grazing and conservation management, p. 1-20; Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
  107. Wallis de Vries MF, 2004. Begrazing en dagvlinders: op zoek naar de juiste balans. Vlinders 1: 8-11.
  108. Wessels S, Eichberg C, Storm C et al., 2008. Do plant-community-based grazing regimes lead to epizoochorous dispersal of high proportions of target species? Flora 203: 304-32.
  109. Wilson EO, 1999. Consilience. Vintage Books, Random House Inc., New York.
  110. Zobel M, van der Maarel E & Dupré C, 1998. Species pool: the concept, its determination and the significance for community restoration. Applied Vegetation Science 1: 55-66.

Opgelet

  • {{validation.errorMessage}}