Integriteit in de jeugdsector

Geïntegreerd beleid

Voor de Vlaamse overheid staat de fysieke, psychische en seksuele integriteit van het kind en de jongere voorop. Jeugd- en kinderrechtenorganisaties werken hard om alle kinderen en jongeren een veilige en leuke vrije tijd te laten beleven.

De Vlaamse overheid werkt actief samen met het jeugdwerk om een geïntegreerd beleid te voeren waarbij de integriteit van het kind en de jongere steeds voorop staat. Door een veilig klimaat te creëren proberen we om zo grensoverschrijdend gedrag van begeleiders of deelnemers te voorkomen en, waar nodig, gepast te reageren. We doen dit door te werken op drie beleidsniveaus:

  1. Een kwaliteitsbeleid schept rond zorg, educatie, accommodatie en communicatie een kader voor seksualiteit en lichamelijke integriteit.
  2. Een preventiebeleid bouwt verder op dit kwaliteitsbeleid, maar gaat dieper in op het vermijden van risico’s.
  3. Een reactiebeleid bouwt verder op het preventiebeleid. Het bepaalt hoe je met incidenten kan omgaan en welke nazorg er moet zijn.

Wettelijk kader

Het Jeugddecreet van 23 november 2023 bepaalt dat een vereniging die werkingssubsidies aanvraagt aan de volgende voorwaarden moet voldoen:

Het voormelde decreet bepaalt ook dat een vereniging die een projectsubsidie aanvraagt de grondslagen van het integriteitsbeleid onderschrijft.

Raadpleeg de volledige regelgeving:

 

Het decreet van 3 juni 2022 houdende de verplichting voor bepaalde organisaties om een uittreksel uit het strafregister als vermeld in artikel 596, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, te controleren voor bepaalde nieuwe medewerkers (dit decreet trad in werking op 1 februari 2023).

  • De Vlaamse Regering keurde voor alle vrijwilligers in het jeugdwerk een uitzondering op deze regelgeving goed. Dat wil zeggen dat jeugdwerkorganisaties nooit een uittreksel uit het strafregister moeten opvragen voor vrijwilligers.

  • Het Departement Cultuur, Jeugd en Media ontwikkelde in samenwerking met de sector een draaiboek. Op de website van De Ambrassade kun je terecht voor een flowchart en veelgestelde vragen.

Wat is een integriteitsbeleid?

Het Jeugddecreet van 23 november 2023 definieert een integriteitsbeleid als een geheel van beleidsinstrumenten op het niveau van de organisatie met als doelstellingen:

  • de bewaring en de bevordering van de individuele fysieke, psychische en seksuele integriteit van personen;
  • de bevordering van de integriteit van de organisatie in haar geheel en het integer handelen van haar jeugdwerkers.

Het besluit van de Vlaamse Regering van 9 februari 2024 tot uitvoering van het Jeugddecreet bepaalt dat de organisatie:

  • maatregelen neemt met het oog op:
    • de preventie van, de reactie op en de curatie van inbreuken op de integriteit;
    • de sensibilisering over inbreuken op de integriteit en over integer handelen;
    • de vorming van jeugdwerkers over integer handelen;
    • het respecteren van privacy en het integer delen van foto’s, video’s en informatie van kinderen en jongeren;
  • beschikt over een document waarin het integriteitsbeleid en het protocol bij meldingen, vaststellingen en vermoedens zijn vastgelegd. Daarin besteedt ze bijzondere aandacht aan de kwaliteit van de maatregelen, de preventie van, de reactie op en de curatie van inbreuken op de integriteit;
  • het integriteitsbeleid in de praktijk uitvoert en bijstuurt;
  • het API een uitdrukkelijk mandaat geeft om de taken van het API uit te voeren;
  • het API ondersteunt zodat het aanspreekpunt de taken van het API kan uitvoeren;
  • organiseert zich zodat ze het integriteitsbeleid ook in haar lokale afdelingen implementeert.

Het aanspreekpunt integriteit volgt ook meldingen en vaststellingen op met betrekking tot de inclusie van kinderen en jongeren met een handicap en in een maatschappelijk kwetsbare positie. Daaruit volgt dat het aanspreekpunt integriteit optreedt als eerste opvang bij inbreuken op het vlak van inclusie, het aantal en de aard van de vaststellingen m.b.t. die inbreuken registreert, de betrokkenen doorverwijst naar relevante instanties, de vereniging adviseert over het inclusiebeleid, en de vereniging en desgevallend haar lokale afdelingen ondersteunt om het inclusiebeleid uit te voeren en te optimaliseren. 

Wat is een aanspreekpunt integriteit (API)?

Het Jeugddecreet van 23 november 2023 definieert het API als de persoon of personen die binnen een of meer verenigingen het aanspreekpunt vormen voor gevallen van grensoverschrijdend gedrag waarbij de individuele fysieke, psychische en seksuele integriteit van personen wordt geschaad.

Het begrip ‘aanspreekpunt integriteit’ komt al terug in het Raamwerk Seksualiteit en Beleid (2012) van Sensoa en Child Focus.

Bij de uitwerking kan er rekening gehouden worden met het verschil in omvang van organisaties en de diversiteit van het veld. Om die reden kunnen organisaties bijvoorbeeld samenwerken rond het aanduiden van een aanspreekpunt integriteit. Voor anderen zal het nodig zijn om ook maatregelen uit te werken voor hun lokale groepen.

Het besluit van de Vlaamse Regering van 9 februari 2024 tot uitvoering van het Jeugddecreet van 23 november 2023 bepaalt verschillende taken:

  • het API treedt op als eerste opvang bij inbreuken op de integriteit;
  • het API registreert het aantal en de aard van de meldingen en vaststellingen;
  • het API verwijst betrokkenen door naar informatie, psychosociale ondersteuning, medische bijstand, juridische bijstand en politiediensten als dat nodig is;
  • het API adviseert de vereniging over het integriteitsbeleid;
  • het API ondersteunt de vereniging en haar lokale afdelingen om het integriteitsbeleid en de procedures uit te voeren en te optimaliseren.

Een vereniging die een werkingssubsidie ontvangt, rapporteert over de uitvoering van het integriteitsbeleid in het werkingsverslag naar aanleiding van de verantwoording van de werkingssubsidie. 

Kadervorming

Ook binnen de kadervorming wordt er aandacht besteed aan integriteit. Erkende en gesubsidieerde jeugd- en kinderrechtenorganisaties kunnen kadervorming organiseren voor vrijwilligers. De regelgeving bepaalt aan welke competenties vrijwilligers moeten voldoen om een attest als animator te verkrijgen. Daarbij moet een animator ook de emotionele en fysieke veiligheid en integriteit van kinderen en jongeren waarborgen:

  • je creëert een veilige omgeving voor activiteiten door risico's in te schatten
  • je kunt problemen oplossen in onveilige situaties
  • je maakt de nodige afspraken, stelt grenzen en bewaakt ze
  • je laat jongeren bewust omgaan met het gebruik en het delen van fotomateriaal 
Campagnebeeld: nee is altijd oké

Campagne: Nee is altijd oké

'Nee' zeggen is altijd oké: die belangrijke boodschap wil ons departement samen met Ketnet aan kinderen onder de 12 jaar meegeven. In 6 filmpjes spelen de Ketnetwrappers herkenbare situaties uit het leven van kinderen en tonen hen zo dat het oké is om grenzen te stellen.

  1. Groepsdruk: Het is oké om nee te zeggen als anderen je iets willen laten doen dat je niet wilt. Vrienden kunnen je daarbij helpen. 

  1. Ongepast taalgebruik: Als je iets beledigends ziet of hoort, is het oké om 'nee' te zeggen en anderen erop te wijzen. 

  1. Misbruik van vertrouwen: Dingen die je in vertrouwen deelt, mogen niet zomaar worden doorverteld. Zeg 'nee' als dat gebeurt. 

  1. Grensoverschrijdend gedrag: Zeg zonder aarzeling 'nee' als iemand iets met je lichaam doet wat niet goed voelt. 

  1. Online: Dezelfde regels gelden offline én online. Als iets niet oké is, meld het dan. 

  1. Moeilijke thuissituatie: Luister naar je vrienden en creëer een veilige omgeving om samen grenzen te stellen. 

We moedigen ouders en begeleiders aan om de filmpjes te delen met kinderen en zelf beschikbaar te zijn als vertrouwenspersoon. Je vindt de 6 video's op ons YouTube-kanaal. 

Waar kun je terecht?

  • Neem je deel aan een activiteit in het jeugdwerk? Dan kun je met je vraag of klacht rond integriteit en grensoverschrijdend gedrag altijd terecht bij het aanspreekpunt integriteit (API) van de organisatie die de activiteit organiseert.
  • Awel is een erkende jeugdorganisatie die een luisterlijn voor kinderen en jongeren organiseert. Als dat nodig blijkt, dan verwijst ze kinderen en jongeren naar andere instanties.
  • 1712 is een professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling.
  • Nupraatikerover is een chatbox voor minderjarigen die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld.
  • Child Focus onderzoekt als meldpunt de seksuele beelden van minderjarigen die online circuleren en verzorgt verdere opvolging, afhankelijk van het land dat de website host. Child Focus is lid van de INHOPE, een wereldwijd netwerk van meldpunten.
  • Commissie Erkenning & Bemiddeling voor misbruik en geweld uit het verleden: luistert naar het verhaal van slachtoffers van geweld en misbruik. Het gaat om feiten die minstens 10 jaar geleden plaatsvonden.
  • Genderkamer van de Vlaamse ombudsdienst: iedereen met een vraag of klacht over grensoverschrijdend gedrag kan bij de Genderkamer terecht.
  • Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat: als de rechten van kinderen en jongeren niet worden gerespecteerd kun je als jongere, ouder of professional terecht bij de klachtenlijn. De klachtenlijn luistert, onderzoekt en bemiddelt en dat gratis en vertrouwelijk.
  • Zorgcentra na Seksueel Geweld bieden allesomvattende zorg aan slachtoffers van seksueel geweld en advies aan hun steunfiguren. Deze zorg wordt aangeboden onder een dak door een speciaal opgeleid team.
  • Bij het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag kun je terecht als je grensoverschrijdend gedrag hebt meegemaakt in een sportclub, universiteit, theatergezelschap of in een andere Vlaamse sector of organisatie. Of als je iemand kent die dit heeft meegemaakt. Je krijgt advies of begeleiding bij stappen die je kan ondernemen. 

Meer info

Joost Van Haelst
Kennis en Beleid
02 553 33 73