Integriteit in de jeugdsector

• Geïntegreerd beleid
• Wettelijk kader
• Wat is een integriteitsbeleid?
• Wat is een aanspreekpunt integriteit (API)?
• Kadervorming
• Waar kun je terecht?
• Meer info

Voor de Vlaamse overheid staat de fysieke, psychische en seksuele integriteit van het kind en de jongere voorop. Jeugd- en kinderrechtenorganisaties werken hard om alle kinderen en jongeren een veilige en leuke vrije tijd te laten beleven.

De Vlaamse overheid werkt actief samen met het jeugdwerk om een geïntegreerd beleid te voeren waarbij de integriteit van het kind en de jongere steeds voorop staat. Door een veilig klimaat te creëren proberen we om zo grensoverschrijdend gedrag van begeleiders of deelnemers te voorkomen en, waar nodig, gepast te reageren. We doen dit door te werken op drie beleidsniveaus:

1. Een kwaliteitsbeleid schept rond zorg, educatie, accommodatie en communicatie een kader voor seksualiteit en lichamelijke integriteit.
2. Een preventiebeleid bouwt verder op dit kwaliteitsbeleid, maar gaat dieper in op het vermijden van risico’s.
3. Een reactiebeleid bouwt verder op het preventiebeleid. Het bepaalt hoe je met incidenten kan omgaan en welke nazorg er moet zijn.

Het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid bepaalt dat jeugd- en kinderrechtenorganisaties, om erkend en gesubsidieerd te worden door de Vlaamse overheid:

• een integriteitsbeleid voeren en
• een aanspreekpunt integriteit (API) aanduiden

Raadpleeg de volledige regelgeving:

• Het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid van 2012

• Besluit van de Vlaamse Regering van 14 september 2012 tot uitvoering van het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid

Het decreet van 3 juni 2022 houdende de verplichting voor bepaalde organisaties om een uittreksel uit het strafregister als vermeld in artikel 596, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, te controleren voor bepaalde nieuwe medewerkers (dit decreet treedt in werking op 1 februari 2023).

• De Vlaamse Regering keurde voor alle vrijwilligers in het jeugdwerk een uitzondering op deze regelgeving goed. Dat wil zeggen dat jeugdwerkorganisaties nooit een uittreksel uit het strafregister moeten opvragen voor vrijwilligers.

• Het Departement Cultuur, Jeugd en Media ontwikkelde in samenwerking met de sector een draaiboek. Op de website van De Ambrassade kun je terecht voor een flowchart en veelgestelde vragen.

Een integriteitsbeleid slaat op maatregelen die elke organisatie in acht moet nemen met het oog op de bewaring en de bevordering van de individuele fysieke, psychische en seksuele integriteit van personen, aldus het decreet.

Het uitvoeringsbesluit van 14 september 2012 bepaalt dat de organisatie de volgende maatregelen in haar werking en lokale afdelingen als volgt toepast en stimuleert:

• De organisatie stelt een of meer personen als API aan of sluit een overeenkomst met een andere organisatie voor een gedeeld aanspreekpunt. Het API heeft een duidelijk mandaat. De organisatie ondersteunt het API en maakt het API bekend.
• De organisatie organiseert preventie, vorming en sensibilisering. Ze heeft bijzondere aandacht voor privacy en het gebruik en delen van foto's van kinderen en jongeren.
• De organisatie beschikt over een document waarin het beleid en de operationalisering van het beleid over de integriteit zijn vastgelegd. Ze heeft aandacht voor kwaliteit, preventie en reactie. 

Het decreet definieert het API als volgt: “Persoon of personen die het aanspreekpunt vormen voor gevallen van grensoverschrijdend gedrag waarbij de individuele fysieke, psychische en seksuele integriteit van personen wordt geschaad.”

Het begrip ‘aanspreekpunt integriteit’ komt al terug in het Raamwerk Seksualiteit en Beleid (2012) van Sensoa en Child Focus.

Bij de uitwerking kan er rekening gehouden worden met het verschil in omvang van organisaties en de diversiteit van het veld. Om die reden kunnen organisaties bijvoorbeeld samenwerken rond het aanduiden van een aanspreekpunt integriteit. Voor anderen zal het nodig zijn om ook maatregelen uit te werken voor hun lokale groepen.

Het uitvoeringsbesluit van 14 september 2012 bepaalt verschillende taken: 

• Het aanspreekpunt integriteit is belast met de eerste opvang en doorverwijzing. Het API treedt op als contactpunt bij grensoverschrijdend gedrag, registreert het aantal en de aard van de meldingen en verwijst door als dat nodig is.
• Het aanspreekpunt integriteit zorgt voor de coördinatie van de interne procedures ter bevordering van de integriteit van personen. Het API volgt het beleidsdocument van de vereniging op en operationaliseert.
• Het aanspreekpunt integriteit is belast met de preventie en ondersteuning, en moet grensoverschrijdend gedrag tegengaan. Het API sensibiliseert en ondersteunt de organisatie en haar lokale afdelingen. Het API stelt daarvoor maatregelen voor om het preventiebeleid en interne procedures te optimaliseren.

Als organisaties een beleidsnota indienen op basis van artikel 13, § 1, tweede lid, of op basis van  artikel 8, § 7, van het decreet van 20 januari 2012, dan tonen ze de uitvoering van de taken van het API aan.

Organisaties die alleen een basissubsidie ontvangen op basis van artikel 13, § 1, van het decreet van 20 januari 2012, tonen de uitvoering van de taken van het aanspreekpunt integriteit vierjaarlijks aan, samen met een financiële verantwoording en de verantwoording van de erkenningsmodules. 

Ook binnen de kadervorming wordt er aandacht besteed aan integriteit. Erkende en gesubsidieerde jeugd- en kinderrechtenorganisaties kunnen kadervorming organiseren voor vrijwilligers. De regelgeving bepaalt aan welke competenties vrijwilligers moeten voldoen om een attest als animator te verkrijgen. Daarbij moet een animator ook de emotionele en fysieke veiligheid en integriteit van kinderen en jongeren waarborgen:

• je creëert een veilige omgeving voor activiteiten door risico's in te schatten
• je kunt problemen oplossen in onveilige situaties
• je maakt de nodige afspraken, stelt grenzen en bewaakt ze
• je laat jongeren bewust omgaan met het gebruik en het delen van fotomateriaal 

• Neem je deel aan een activiteit in het jeugdwerk? Dan kun je met je vraag of klacht rond integriteit en grensoverschrijdend gedrag altijd terecht bij het aanspreekpunt integriteit (API) van de organisatie die de activiteit organiseert.
• Awel is een erkende jeugdorganisatie die een luisterlijn voor kinderen en jongeren organiseert. Als dat nodig blijkt, dan verwijst ze kinderen en jongeren naar andere instanties.
• 1712 is een professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling.
• Nupraatikerover is een chatbox voor minderjarigen die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld.
• Child Focus onderzoekt als meldpunt de seksuele beelden van minderjarigen die online circuleren en verzorgt verdere opvolging, afhankelijk van het land dat de website host. Child Focus is lid van de INHOPE, een wereldwijd netwerk van meldpunten.
• Commissie Erkenning & Bemiddeling voor misbruik en geweld uit het verleden: luistert naar het verhaal van slachtoffers van geweld en misbruik. Het gaat om feiten die minstens 10 jaar geleden plaatsvonden.
• Genderkamer van de Vlaamse ombudsdienst: iedereen met een vraag of klacht over grensoverschrijdend gedrag kan bij de Genderkamer terecht.
• Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat: als de rechten van kinderen en jongeren niet worden gerespecteerd kun je als jongere, ouder of professional terecht bij de klachtenlijn. De klachtenlijn luistert, onderzoekt en bemiddelt en dat gratis en vertrouwelijk.

• Lees meer over het integriteitsbeleid van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
• Voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media de contactpersoon voor de mededeling van strafrechtelijke vervolgingen en veroordelingen door het parket Joost Van Haelst (of vervanger Pascal Verschuere).
• De Ambrassade is een partner van de Vlaamse overheid en ondersteunt het jeugdwerk. Ook voor meer informatie over de aanspreekpunten integriteit of het uittreksel uit het strafregister kan je de website van De Ambrassade raadplegen. De Ambrassade staat in voor ondersteuning en opleiding van de aanspreekpunten integriteit.
• Grenswijs is een tool van Sensoa, Icoba en Pimento rond fysieke, emotionele en lichamelijke integriteit. 
• Niets mis mee?! leert je bewust om te gaan met seksuele situaties en seksueel grensoverschrijdend gedrag in een jeugdwerkcontext. Aan de hand van 6 criteria leer je situaties in te schatten en ken je er een vlag aan toe: een groene, gele, rode of zwarte. Ontdek hoe je per vlag een gepaste reactie formuleert.
• Raamwerk seksualiteit en beleid is een publicatie van Sensoa en Child Focus. Het raamwerk biedt handvaten en bouwstenen voor een integraal beleid op het vlak van seksualiteit en lichamelijke integriteit in jeugdorganisaties. Het bundelt een modelvisie, concrete instrumenten en relevante achtergrondinformatie om het beleid en de dagelijkse praktijk over dit thema in jeugdorganisaties gericht uit te bouwen. 
• Met de tool integriteitsbeleid voor het jeugdwerk willen we het jeugdwerk helpen bij het opmaken van een integriteitsbeleid.
• KIMIWA is een tool die jeugdwerkers helpt om te gaan met vermoedens van kindermishandeling. KIMIWA laat jeugdwerkers zien hoe ze hun krachten kunnen inzetten en waarschuwt voor veel voorkomende valkuilen. 
• Alles over Pesten biedt informatie op maat van kinderen, jongeren, ouders en begeleiders over pesten.